Str. 7
W tym sensie snucie domysłów, czy takie postaci, jak Hatszepsut, Heliogabal czy Jaonna D’Ark były osobami transpłciowymi, co charakteryzowanie kategoriami transpłciowości Dziewic Kanunu, Hidźr, Faʻafafine. (…) Trangresja płci to zjawisko specyciczne kulturowo, jest jej dokładne znaczenie zależy więc od kontekstu kulturowego, na którego tle się wydarza.
Str. 29 Transpłciowość w kalsyfikacjach (...) celem wprowadzonych zmian miała być redukcja stygmatyzacji nieodłącznie wiążącą się z klasyfikowaniem transpłciowości jako zaburzenia psychicznego. Z drugiej strony zapewnieniem dostępu do korekty płci.
Str. 48 Obecnie przyjmuje się, że dysforia płciowa może się rozpocząć w każdym wieku.
Str 57, Od kilku lat coraz większą popularnością cieszy się model “świadomej zgody”. Model ten zakłada dostęp do interwencji afirmujących płeć na podstawie świadomej zgody użytkownika serwisów zdrowotnych, a nie specjalistycznej decyzji dopuszczającej (co stanowi jeden z elementów gatekeepingu). Świadoma zgoda jest różnie rozumiana.
Str. 67 Prawna sprzeczność / Polski prawo to jedno / z zalecenia WHO to drugie. Książka zaleca postępowanie według standardów WHO, które nie są prawem w Polsce.
PS.
Dysforia nie jest chorobą, ale trzeba ją leczyć.
Wszystko idzie w kierunku świadomej zgody.
Tomografia głowy nie potrzebna
Str. 86 / Uszkodzenia ciała / Zaburzenia jedzenia.
Rozpowszechnienie uszkodzeń niesamobójczych, myśli i samobójstw jest większe w porównaniu z osobami cispłciowymi utrzymują się także po przejściu afirmujących interwencji medycznych.
Str. 97 “to klient jest jedyną osobą, która może stanowić o rdzeniu swojej tożsamości” “dysforia płciowa jest jedyną psychiatryczną diagnozą, którą pacjent nie tylko sam stawia, lecz także przepisuje odpowiednie leczenie”
Str. 98 “żadna współistniejąca jednostka kliniczna z definicji nie wyklucza ani postawienia rozpoznania dysforii płciowej, ani rozpoczęcia procedury korekty płci”
Str 99 Świadoma zgoda wiąże się z koniecznością posiadania przez pacjenta kompetentnej wiedzy na temat tranzycji. (Nic nie piszą o wiedzy na temat detranzycji oraz, że dysforia może minąć)
Str 101
W literaturze przedmiotu osoby doświadczające niezgodności i (lub) dysforii płciowej opisywane są jako depresyjne, impulsywne, wycofane, lękowe, zaburzone poznawczo i osobowościowo, głeboko narcystyczne, schizoidalne lub chwiejne emocjonalnie.
Str. 104
Z literatury przedmiotu wynika, że niektóre ośrodki europejskie zupełnie zrezygnowały z rutynowego (psychologicznego) testowania pacjentów w procesie diagnostycznym.
Str. 105
diagnostyka co najmniej 6 miesięcy, ale można skrócić. Sesje diagnostyczne co 2-4 tygodnie.
Str 123
Dertanzycja przypada na 0,3% - 0,6%.
Str. 128
(...) rolą terapeuty na etapie powstawania przymierza terapełtycznego jest przygotowanie pacjentów do porzucenia wielu schematycznych przekonań czy nierealistycznych wyobrażeń, zarówno na temat siebie, jak i terapii. Należy do nich m.in. oczekiwanie, że szybka korekta hormonalna i chirurgiczna w drastyczny sposób poprawi funkcjonowanie społeczne i przyniesie dobre samopoczucie.
Str. 130
Wyjątkami będą tu sytuacje, w których pacjenci nie są zadowoleni z efektów tranzycji lub wręcz - z powodu dokończonej tranzycji - funkcjonują i czują się gorzej niż w jej trakcie.
Str 133
Etapy poznawania siebie.
Stadium pierwsze - świadomość (awareness)
Stadium drugie - poszukiwanie informacji/poszukiwanie innych (seeking information/reaching out)
Lev kolejny etap porównuje do rozpoczęcia podróży, do wejścia na drogę poszukiwania, zarówno wiedzy o sobie. Od kilkunastu lat internet jest jednym z pierwszych miejsc, do których kieruje się osoba transpłciowa mająca już możliwość zwerbalizowania swojego doświadczenia. Dostęp do grup dyskusyjnych, stron internetowych, blogów, vlogów i filmów, szczególnie przy znajomości języka angielskiego, jest niemal nieograniczony. (...) Celem psychoterapii jest przede wszystkim towarzyszenie pacjentom w odkrywaniu siebie i innych, i jednocześnie korygowanie nieprawdziwych informacji oraz błędnych przekonań. Przykładowo, kiedy pacjent, transpłciowy mężczyzna, mówi, że w jednej z internetowych dyskusji pozostawiło go z lękiem dotyczącym stwierdzenia, iż skoro współżyje waginalnie i nie traktuje swoich genitaliów ze wstrętrętem to nie jest “prawdziwym trans”, wtedy rolą terapełty jest wprowadzić elementy psychoedukacji, normalizacji i walidujący indywidualność, z jaką pacjent przeżywa swoje ciało. Czasem pacjenci, zachłystując sie świeżo zdobytą wiedzą o hormonoterapii, zabiegach chirurgicznych czy zmianach formalnych, chcą jak najszybciej rzucić swoje dotychczasowe zobowiązania i zajęcia, i przeznaczyć zasoby emocjonalne oraz finansowe na tranzycje. Dobrze, żeby psychoterapełta odnosił do tego ze spokojem - nie wzmacniając i nie zniechęcając - a tym samym zmniejszając chaos i stabilizując proces wyłaniania tożsamości.
Str. 135
Stadium trzecie - ujawnienie w stosunku do najbliższych (disclosure to significant others)
Wśród osób transpłciowych znajdują się i takie, które latami funkcjonują w przestrzeni internetowej zgodnie z odczuwaną tożsamością, jednocześnie z przerażeniem myśląc o ujawnieniu się komukolwiek z rodziny czy bliskich. Jak wykazuje praktyka kliniczna, to właśnie burzliwe, emocjonalne i często agresywne reakcje rodziców, rodzeństwa czy dalszej rodziny są najbardziej traumatyzujące.
Stadium czwarte - ekspoloracja toższamości i tranzycja
W tym etapie osoba transpłciowa oswaja się ze swoją tożsamością, wycofując mechanizmy obronne i akceptując tę część siebie. (...) Doświadzczenia na tym etapie mogą się przekładać na skrajne stany emocjonalne, od lękowo-depresyjnych, z myślami rezygnacyjnymi i samobójczymi, po ulgę i escytacje.
Str 136
Stadium piąte - eksploracja trazycji i ewentualne modyfikacje ciała.
(...) Dysforia dotycząca drugorzędnych cech płciowych może wzrastać, koncentrując się wokół takich, które nie podlegają możliwości zmian adaptacyjnych, jak rozmiar dłoni czy stóp, wzrost, szerokość ramomion lub bioder (...)
Stadium szóste - integracja i duma
Chociaż część osób transpłciowych doświadcza dysforii, w stadium szóstym jest ona znacznie słabsza niż wcześniej. (...) Niektórzy pacjenci doświadczają pogorszenia nastroju po tranzycji - czasem w wyniku niezadowolenia z efektów zabiegów adaptacyjnych, czasem czyjąc rozczarowanie, że nie rozwiązała ona wszystkich ich problemów, a innym razem przez poczucie pustki, jaka może się pojawić, kiedy zakończy się proces, któremu przez wiele lat podporządkowane były inne role i aktywności.
Str 168
Ryzyko wystąpienia zawału serca u transpłciowych kobiet jest średnio dwukrotnie większe w porównaniu z ciskobietami, natomiast porównywalne z ryzykiem u cismężczyzn, co oznacza, że terapia hormonalna nie wpływa na nie w sposób istotny. (...) Badania holenderskie wskazują na średnio dwukrotnie wyższe ryzyko udaru u transkobiet w stosunku do ciskobiet i cismężczyzn.
Str 181
Według opublikowanej w roku 2018 metaanalizy 9% transpłciowych osób jest jest zarażonych wirusem HIV (14% transkobiet i 3% transmężczyzn)
Str 205
Tylko część osób, które w dzieciństwie doświadczyły dysforii płciowej, w okresie dorosło zidentyfikuje się jako osoby transseksualne lub transpłciowe (w literaturze anglosaskiej na opis takich dzieci zaproponowano termin persisters, gdzie słowo oznacza “utrzymywać się” “trawać”) U większości osób dyskomfort spowodowany niezadowoleniem z przypisywanej płci występujący w dzieciństwie, z biegiem lat i w miarę dojrzewania zanikał (na opis takich dzieci zaproponowano z kolei termin disasters, gdzie słowo desist oznacza “odstąpić”, “zaniechać”, “zaprzestać”
Str. 210
Protokół holenderski
Wysiłki terapeutyczne nie są ukierunkowane na objawy dysforii płciowej, lecz na trudności emocjonalne, behawioralne i rodzinne, jakie jej towarzyszą, oraz mogące wtórnie wpływać na jej nasilenie i obraz kliniczny. Rodzice zachęcani są do przyjęcia wychowawczej postawy “złotego środka” (...) Specjaliści holenderscy nie zalecają w tym wieku tj. do 12 roku życia, tranzycji społecznej. (używania zaimków opowiadającej afirmowanej płci, zmiany imienia na wybrane). Takie stanowisko uwzględnia dane z badań mówiące o niskim odsetku dzieci, u których dysforia płciowa utrzymuje się do okresu dojrzewania, oraz ma na celu ochronę przed trudnym procesem powrotu do wcześniejszej roli płciowej.
Str. 212
Dysforia ma (...) charakter spektralny, może się nasilać lub słabnąć podobnie jak ból.
Str. 213
Ostatnia dekada przyniosła lawinony wzrost zgłoszeń pacjentów z przypisaną przy urodzeniu płcią żeńską. W pierwszej na świecie klinice specjalizującej się dysforii płciowej u dzieci i nastolatków powstałej w 1987 przy Uniwersytecie w Ultrechcie liczba odnotowanych rocznie zgłoszeń wzrosła w ciągu trzech dekad z 34 do 683. Podobnie wspomniany GIDS w Londynie zarejestrował w 2009 r. 97 zgłoszeń, a do kwietnia 2018 - aż 2 519
Str 215
Zmiany odwracalne - supremacja dojrzewania
(...) właczenie supremacji korelowało ujemnie z myślami samobójczymi (...)
Str 216
Zmiany częściowo nieodwracalne - terapia hormonalna
Zmiany całkowicie nieodwracalne - zabiegi chirurgiczne
Str. 218
Choć można przypuszczać, że wcześniejsza tranzycja przekłada się na korzystniejsze zdrowie psychiczne, brakuje danych, które potwierdzałby tę hipotezę.
Str.
Dysforia płciowa jest w pewnym sensie doświadczeniem egalitarnym, nie dyskryminuje ze względu na pochodzenie, zasoby interpsychiczne i interpersonalne, poziom inteligencji, stopień rozwoju emocjonalnego.
Str. 220
(...) 2018 r. pojawiła się koncepcja “dysforii płciowej o nagłym początku” (rapid onset gender dysphoria ROGD. autorstwa Lisy Littman (2018). Autorka sugeruje znaczenie “mody” i “społecznej zaraźliwości” dla doświadczenia dysforii płciowej przez nastoletnie dziewczęta, konkluzje opierając na wątpliwym metodologicznie i etycznie internetowym badaniu rodziców-członków grup dyskusyjnych w mediach społecznościowych. Szczegółowa krytyka założeń i metody i wnioskowania została przeprowadzona m.in przez Arjee J. Restar (2019) Wśród głównych zarzutów znalazł się wyraźnie uprzedzony stosunek badaczki, celowy dobór grupy badawczej składającej się z rodziców nieakceptujących tożsamości płciowej swoich dzieci i tym samym stworzenie warunków badawczych potwierdzających własne założenia, a także niepoprawne metodologicznie analizy danych jakościowych. Artykuł odbił się szerokim echem zarówno wśród społeczności akademickiej, jak i osób transpłciowych.
Str. 223
Dziecko (rzadziej nastolatek) może zacząć przejawiać chęć powrotu do identyfikacji z płcią przypisaną przy urodzeniu. Taki proces to ogromne obciążenie rozwojowe, które dziecko może chcieć zaniechać w obawie przed powtórzeniem wcześniejszych trudnych doświadczeń. Ważne, aby cała rodzina dostała informację, że taka możliwość istnieje. Jednak taka świadomość może działać dwojako. Z jednej strony może pomóc w towarzyszeniu dziecku i wspieraniu różnych zachowań, ale z drugiej strony - utrzymywać niefunkcjonalne przekonanie o dużym prawdopodobieństwie powrotu do wcześniejszej roli, a tym samym - bardziej lub mniej świadome dążenie do tego.Wobec powyższego, proponuje się zatem zachęcać rodziców do akceptowania różnych zachowań i zabaw dziecka niezależnie od tego, jakiej płci stereotypowo są przypisane, oraz uczyć ich, jak umiejętnie wspierać tożsamość płciową dziecka, przy jednoczesnym zadbaniu o pozostałe aspekty rozwoju.
Str. 225
Dysforia staje się wobec powyższego jedną z tych trudności w obszarze zdrowia psychicznego, której adekwatna ocena i leczenie mogą ratować życie. Leczenie natomiast nie zawsze musi oznaczać wprowadzenie częściowo lub całkowicie nieodwracalnych zmian w ciele, które czasem ani nie są zgodne z potrzebami pacjenta, ani ostatecznie nie zawsze okazują się zasadne.
Str. 240
Wiele osób transpłciowych nie podejmuje ani nie ma zamierza podejmować interwencji medycznych. W badaniu opublikowanym w raporcie Wiśniewskiego i Świder (2017) jedna trzecia respondentów deklaruje, że nie chce poddawać w ogóle korygować klatki piersiowej, połowa nie chce poddawać zabiegowi na genitaliach ani innym zabiegom na ciele. Jedna trzecia badanych nie chce także w ogóle rozpoczynać leczenia hormonalnego. Jednocześnie większość badanych zamierza korekty płci prawnej (...)
Str. 262
Euforia płciowa - stan zadowolenia z uzyskanej zgodności między wyglądem i (lub) ekspresją płciową a tożsamością. Dla części osób to ona, a nie dysforia, stanowi siłę napędową tranzycji. Euforia rozumiana jest tu w kategoriach pozytywnych, a nie psychopatologicznych czy nadmiarowych.